Kategori: Tarih

Türk kavimlerinin en eski zamanlardan beri, en çok kullandıkları takvim sistemi, devri on iki

Hayvanlı takvim sistemidir. İslam-Türk alimleri bu on ikili sisteme “Tarih-i Türki,” “Tarih-i Türkistan,” demektedirler. Bu takvimde 1 yıl 12 aydır. 1 ay 4 hafta ve 30 gündür. Bu on ikili Sistemde her hayvan bir yıla ad vermektedir. Devre tamamlandıktan sonra, yeniden on ikili devre başlamaktadır. Yıllara adlarını veren hayvanlar sırasıyla şunlardır:

1) Sıçgan (sıçan),

2) Ud (öküz),

3) Pars (pars),

4) Tavışgan (tavşan),

5) Nek (timsah),

6) Yılan (yılan),

7) Yund (at),

8) Koy (koyun),

9) Biçin (maymun),

10) Tagaku (tavuk),

11) İt (köpek),

12) Tonguz (domuz)

Sıralamadan da anlaşılacağı üzere, devrenin ilki Sıçan, sonu ise Domuz yılıdır. Takvimin kökeni ve yılların sırasının oluşumuyla ilgili olarak da şu bilgiler yer almaktadır: Türk hakanlarından birisi kendisinden birkaç yıl önce geçmiş olan bir savaşı öğrenmek ister, o savaşın yapıldığı yılda yanılırlar, onun üzerine bu iş için Hakan ulusuyla geneş (müşavere) yapar ve kurultayda “Biz bu tarihte nasıl yanıldıksa bizden sonra gelecek olanlar da yanılacaklardır; öyle ise, biz şimdi göğün on iki burcu ve on iki ay sayısınca her yıla birer ad koyalım; sağışlarımızı bu yılların geçmesiyle anlayalım; bu aramızda unutulmaz bir andaş olarak kalsın” der. Ulus bu hakanın önergesini onaylar. Bunun üzerine Hakan ava çıkar; yaban hayvanlarını “Ilısu” ya doğru sürsünler diye emreder. Bu, büyük bir ırmaktır. Halk bu hayvanları sıkıştırarak suya doğru sürer. Bu hayvanlardan avlarlar; birtakım hayvanlar suya atılırlar, on ikisi suyu geçer; her geçen hayvanın adı bir yıla ad olarak takılır. Bu hayvanlardan birincisi “Sıçgan = sıçan” imiş. İlk önce geçen bu hayvan olduğu için ilk yıl bu adla anılmış ve ilk yıla “Sıçgan” yılı denilmiştir.

(Kaynak: Kaşgarlı Mahmud-Divanü Lügati’t Türk)

TÜRK YIL HESABI

Türk âlemi güneş yılını kendilerine has bir usulle yürütmüş, her yılı bir hayvan ismi ile adlandırmış, söz konusu hayvanın tabiatı üzerine yorum getirmişlerdir. Yıl Mart Ay’ından başlar

1. Sıcgan Yılı (Sıçan yılı): Bu dönemde karışıklık kaos ve kan dökme çok olur. Hırsızlık, yol kesmeler çoğalır. Halk öceklerden (Kavun, karpuz, kabak ve benzerleri bitki tohumlarını ekmek için açılan küçük çukur, ocak.)
    zarar görür. Bazı yerlerde ise rahatlık ve huzur olur. Yağışlar normal seviyesinde devam eder. Bu yılın ilk doğan çocuğu eziyet verici olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk bilgin ve edepli olur. Son üçte birinde doğan ise yalancı, boşboğaz ve bilgisiz olur. Kış, uzun ve soğuk olur. Sıçanlar hububatı yağmalar.
2. Ud Yılı (Sığır yılı): Sığırların döğüşken olmasından dolayı bu yıl savaş boldur. Dert ve baş ağrıları çoğalır. Kış soğuk geçer. Mevsim kendi özellikleri dışında geçer. Havalar değişkenlik gösterir. Meyveleri don vurur. Etrafta fitne ve karışıklık eksik olmaz. Yöneticilerde keder eksik olmaz. İlk üçte birinde doğan çocuk bilgin, uzağı görür ve anlayışlı olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk daima kederli olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise boşboğaz ve cahil olur.
3. Bars Yılı (Pars yılı): Hükümdarlar açısından şüphe ve makam kaygısı eksik olmaz. Hayvanlar fazla kırılmaz. Denizciler, gemilerinin batmalarından yakınır. Çekirge istilaları olur. İlk üçte birinde doğan çocuk yiğit erkek ve güzel çehreli olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk zengin ve haris olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise cahil ve akılsız olur.
4. Tavşan Yılı: Nimet çok olur. Bazı yerlerde hastalık, ölüm bilhassa kadınlar arasında çok olur. Hükümdarlar adaletli ve insaflı olur. Yağmur ve akarsular bol olur. İlk üçte birinde doğan çocuk talihli, yiğit ve çalışkan olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk düşünceli, kısa görüşlü, az himmetli olur. Sonuncu üçte birinde doğan çocuk ise geveze ve hırçın olur.
5. Lu Yılı (Balık yılı): Balığın suda yaşamasından dolayı bu yıl yağmur çok yağar ve bolluk olur. Harp ve fitne çoğalır. Ağaçları don vurur. Arpa ve buğday bolluğu yaşanır. İlk üçte birinde doğan çocuk kötü huylu olur ve halka az karışır. İkinci üçte birinde doğan çocuk temiz ve siyretli (Bir kimsenin ahlakı, karakteri, kişiliği, davranışı) olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise kötü huylu ve utanmaz olur.
6. Yılan Yılı: Bu yıl meyve az olur. Kurak bir yıl ve soğuk kış yaşanır. Böcekler, yılanlar ve sıçanlar çoğalır. Yöneticiler arasında husumet ve fitne olur. Halk arasında hile, fesatlık artar. Çeşitli hastalıklar ve veba ortaya çıkar. İlk üçte birinde doğan çocuk sakin, bilgili ve uzun ömürlü olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk kötü tavırlı olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise sert, kötü huylu, hilekâr ve ihmalkâr olur.
7. Yurd Yılı (At yılı): Bazı yerlerde meyveleri don vurur. Hububat çok olur. İlk üçte birinde doğan çocuk bilgili, akıllı ve yüksek himmetli olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk iyi huylu ve civanmert olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise kötü huylu ve kin tutucu olur.
8. Koyun Yılı: Nimetler artar. İnsanlar iyilik ve hayra meyillenir. Yağmur çok yağar. Gemiler denizde helak olur. İlk üçte birinde doğan çocuk güzel sözlü, rızkı bol ve yüce himmetli olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk ise az çocuklu olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise kısa ömürlü olur.
9. Biçin Yılı (Maymun yılı): Savaş ve zulüm çok olur. Hırsız, fitneci çok olup halka zulüm ederler. Meyvelere, özellikle üzümü don vurur. At, deve gibi büyük hayvanlar telef olur. İlk üçte birinde doğan çocuk kötü düşünceli olur, ikinci üçte birinde doğan çocuk yalancı olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise faydasız ve vefasız olur.
10. Tavuk Yılı: Yiyecek çok olmasına rağmen tavuk yiyeceğini karıştırdıktan dolayı karışıklık çıkar. Hastalık çok olur. Bazı yerler zelzeleden dolayı yıkılır. Alışveriş kesilir. Pahalılık olur. Hububat az olur. Kadın hastalıkları ve çocuk düşürme artar. İlk üçte birinde doğan çocuk iyi suratlı ve akıllı olur. İkinci üçte birinde doğan çocuğun düşmanları çok olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise cömert ve misafirperver olur.
11. İt Yılı: Fitne, karışıklık ve kan dökücü ‘lük artar. At ve katır ölümleri olur ve hayvanlar pahalılaşır. Hırsızlar ve yol kesiciler artar. Hastalık artar ve veba çıkar. İlk üçte birinde doğan çocuk köpek sıfatlı ve münasebetsiz olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk akıllı ve bilgili olmasına rağmen itibarsız olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise kahraman, yiğit, kanaatkâr ve vefakâr olur.
12. Domuz Yılı: Kar, soğuk çok olur. Tehlikeli hastalıklar çoğalır. Hırsız ve yol kesiciler artar. Dört ayaklılarda ölüm artar. İlk üçte birinde doğan çocuk kötü ahlaklı ve cahil olur. İkinci üçte birinde doğan çocuk marifet sahibi olur. Son üçte birinde doğan çocuk ise haramdan sakınıcı olur.

Prof. Dr. OSMAN TURAN,